Quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ở trung tâm giáo dục quốc phòng an ninh hà nội 2
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
TRƢƠNG HÙNG SƠN
QUẢN LÝ DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH Ở
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH
HÀ NỘI 2
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số
: 60 14 01 14
THÁI NGUYÊN - 2014
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
TRƢƠNG HÙNG SƠN
QUẢN LÝ DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH Ở
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH
HÀ NỘI 2
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số
: 60 14 01 14
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
GS.TS TRẦN HỮU LUYẾN
THÁI NGUYÊN - 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, bản luận văn Quản lý dạy học môn giáo dục
quốc phòng - an ninh ở Trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh Hà Nội
2 là do tôi viết và chưa công bố.
Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả luận văn
Trương Hùng Sơn
i
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc tôi xin trân trọng gửi
lời cám ơn tới trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên cùng các thầy cô tham
gia giảng dạy đã cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc và đã giúp đỡ tôi
trong quá trình học tập nghiên cứu .
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến GS.TS Trần Hữu Luyến
- Người thầy trực tiếp hướng dẫn khoa học đã tận tâm giúp đỡ và chỉ dẫn cho
tôi những kiến thức cũng như phương pháp luận trong suốt thời gian hướng
dẫn nghiên cứu, hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cám ơn Ban giám đốc phòng đào tạo - Khoa đường
lối quân sự, Khoa kỹ thuật chiến thuật, các phòng chức năng khác trong
Trung tâm GDQP Hà Nội 2. Các bạn đồng nghiệp, những người thân đã động
viên giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên
cứu và hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng nhiều song luận văn chắc chắn không tránh
khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu
của các thầy cô và bạn bè đồng nghiệp.
Xin trân trọng cám ơn!
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 08 năm 2014
Tác giả
Trƣơng Hùng Sơn
ii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 2
4. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3
8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH .......................................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 5
1.2. Quản lý ....................................................................................................... 6
1.2.1. Khái niệm quản lý ................................................................................... 7
1.2.2. Chức năng quản lý................................................................................... 8
1.3. Dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ............................................ 9
1.3.1. Môn giáo dục quốc phòng - an ninh ....................................................... 9
1.3.2. Nội dung dạy học môn GDQP-AN ....................................................... 15
1.4. Quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - anh ninh ........................... 16
1.4.1. Khái niệm quản lý dạy học môn GDQP-AN ........................................ 16
1.4.2. Giám đốc trung tâm GDQP - AN là chủ thể quản lý dạy học môn
GDQP - AN ..................................................................................................... 17
1.4.3. Nội dung quản lý dạy học môn GDQP-AN .......................................... 19
1.5.Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an
ninh .................................................................................................................. 25
1.5.1. Các yếu tố thuộc chủ thể quản lý .......................................................... 25
1.5.2. Các tố thuộc đối tượng quản lý ............................................................ 27
1.5.3. Các yếu tố thuộc môi trường quản lý .................................................... 29
Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 31
iii
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC
QUỐC PHÒNG - AN NINH Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG - AN NINH HÀ NỘI 2 ................................................................... 32
2.1. Khái quát chung về trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2 ............................... 32
2.1.1. Sự hình thành và phát triển của trung tâm ............................................ 32
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, tổ chức biên chế hiện tại của trung tâm ............ 34
2.2. Thực trạng dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung tâm
Giáo dục quốc phòng - an ninh Hà Nội 2 ....................................................... 37
2.2.1. Thực trạng về chương trình dạy học môn GDQP-AN .......................... 37
2.2.2. Thực trạng kế hoạch dạy học môn GDQP-AN ..................................... 37
2.2.3. Thực trạng nội dung dạy học môn GDQP-AN ở trung tâm ................. 38
2.2.4. Thực trạng CSVC và các điều kiện phục vụ cho dạy học môn GDQP-AN .....42
2.2.5. Thực trạng hoạt động dạy học môn GDQP-AN của đội ngũ cán bộ
giảng viên ........................................................................................................ 44
2.2.6. Thực trạng hoạt động học tập môn GDQP-AN của sinh viên .............. 49
2.3. Thực trạng quản lý dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung
tâm Giáo dục quốc phòng - an ninh Hà Nội 2 ................................................ 51
2.3.1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh ....51
2.3.2. Thực trạng quản lý kế hoạch dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh....53
2.3.3. Thực trạng quản lý nội dung chương trình dạy học môn Giáo dục quốc
phòng - an ninh................................................................................................ 54
2.3.4. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp giảng dạy môn giáo dục quốc
phòng - an ninh................................................................................................ 56
2.3.5. Thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá HĐ dạy học môn giáo dục quốc
phòng - an ninh................................................................................................ 58
2.3.6. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Giáo dục
quốc phòng - an ninh ....................................................................................... 59
2.3.7. Thực trạng quản lý hoạt động dậy môn Giáo dục quốc phòng - an ninh ......62
2.3.8. Thực trạng quản lý hoạt động học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh ......68
iv
2.4. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn học GDQP-AN ở
Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2 ..................................................................... 73
2.5. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý HĐDH môn học GDQPAN ở Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2 ........................................................... 75
2.5.1. Thành công: ........................................................................................... 75
2.5.2. Tồn tại: .................................................................................................. 75
2.6. Nguyên nhân của thực trạng: ................................................................... 76
2.6.1.Nguyên nhân thành công: ...................................................................... 76
2.6.2.Nguyên nhân hạn chế: ............................................................................ 77
Kết luận Chƣơng 2 ........................................................................................ 79
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG - AN NINH Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN
NINH HÀ NỘI 2 ........................................................................................... 80
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................................ 80
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển .................................... 80
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, khả thi, cần thiết .......................... 80
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ........................................................ 80
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ..................................... 81
3.2. Các biện pháp quản lý dạy học môn Giáo dục quốc phòng - An ninh ở
Trung tâm GDQP- AN Hà Nội 2. ................................................................... 81
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên, học sinh, sinh viên và các lực lượng
xã hội về sự cần thiết của môn học GDQP-AN. ............................................. 81
3.2.2. Tăng cường quản lý xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình, kế
hoạch dạy học môn GDQP- an ninh ............................................................... 84
3.2.3. Xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên đảm bảo cả về số lượng và chất
lượng đáp ứng với yêu cầu dạy học môn GDQP - an ninh ............................. 87
3.2.4. Xây dựng động cơ học tập đúng đắn, kích thích tính chủ động sáng tạo
của người học môn GDQP - an ninh ............................................................... 90
3.2.5. Quản lý chất lượng hoạt động giảng dạy của giảng viên ...................... 93
v
3.2.6. Tăng cường quản lý đảm bảo về số lượng, chất lượng các loại vật chất,
vũ khí trang bị, phương tiện dạy học môn GDQP - an ninh. .......................... 98
3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp .............................................................. 100
3.4. Kiểm chứng tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp .................... 105
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ........................................................................ 105
3.4.2. Lựa chọn đối tượng và phạm vi khảo nghiệm .................................... 106
3.4.3. Kết quả khảo nghiệm và nhận xét ....................................................... 106
Kết luận chƣơng 3 ....................................................................................... 113
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 115
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 118
PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy Trung tâm GDQP Hà Nội 2 ............................... 36
Bảng 2.1. Học phần 1: Đường lối quân sự của Đảng ..................................... 39
Bảng 2.2. Học phần 2: Công tác quốc phòng - an ninh .................................. 40
Bảng 2.3. Học phần 3: Quân sự chung và chiến thuật, kỹ thuật bắn súng tiểu
liên AK ............................................................................................................ 41
Bảng 2.4. Thực trạng nội dung môn GDQP-AN ở Trung tâm GDQP - AN Hà
Nội 2 ............................................................................................................... 42
Bảng 2.5. Thực trạng CSVC và các điều kiện phục vụ cho dạy học môn
GDQP-AN ....................................................................................................... 43
Bảng 2.6. Độ tuổi, trình độ và thâm niên giảng dạy của giảng viên Trung tâm
GDQP-AN Hà Nội 2 ....................................................................................... 45
Bảng 2.7. Khảo sát thực trạng hoạt động giảng dạy của giảng viên GDQP .. 46
Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học và phương tiện dạy học
của giảng viên GDQP...................................................................................... 48
Bảng 2.9. Khảo sát thực hiện học tập môn GDQP-AN của sinh viên............ 49
Bảng 2.10. Thời gian dành cho tự học môn GDQP-AN ở nhà ...................... 50
Bảng 2.11. Khảo sát về phương pháp học tập môn GDQP-AN ..................... 51
Bảng 2.12. Kết quả cụ thể của môn học môn GDQP-AN tại trung tâm Giáo
dục quốc phòng - an ninh Hà Nội 2 năm học 2013 - 2014 ............................. 52
Bảng 2.13. Thực trạng quản lý hoạt động lập kế hoạch công tác của giảng
viên .................................................................................................................. 53
Bảng 2.14. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung, chương trình dạy học môn
GDQP-AN ....................................................................................................... 55
Bảng 2.15. Thực trạng công tác quản lý việc đổi mới PPDH ........................ 56
Bảng 2.16. Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên .. 58
Bảng 2.17. Thực trạng quản lý CSVC VKTBPT DH môn GDQP-AN ......... 60
Bảng 2.18. Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp của GV .... 63
Bảng 2.19. Thực trạng quản lý nề nếp lên lớp giảng dạy và việc vận dụng
phương pháp, phương tiện dạy học của giảng viên ........................................ 65
iv
Bảng 2.20. Thực trạng QL việc tự học, tự bồi dưỡng của GV ....................... 67
Bảng 2.21. Thực trạng QL học tập môn GDQP-AN của SV ........................ 69
Bảng 2.22. Ý kiến của sinh viên về việc dạy học môn GDQP-AN ở Trung
tâm GDQP-AN Hà Nội 2 ................................................................................ 71
Bảng 2.23. Ý kiến đánh giá của CBQL, GV, SV về những yếu tố ảnh hưởng
đến chất lượng dạy học ở Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2............................ 73
Sơ đồ 3.1. Mối liên hệ giữa các biện pháp ................................................... 101
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết của các biện pháp đề xuất... 107
Biểu đồ 3.1. Đánh giá về tính cấp thiết của các biện pháp đề xuất .............. 108
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp đề xuất . 109
Biểu đồ 3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp đề xuất................. 110
Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ... 111
Biểu đồ 3.3. Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ...112
v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
ANND
An ninh nhân dân
BGĐ
Ban giám đốc
CBGV
Cán bộ giảng viên
CBQL
Cán bộ quản lý
CSVC
Cơ sở vật chất
DH
Dạy học
ĐH
Đại học
ĐT
Đào tạo
GD
Giáo dục
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
GDQP
Giáo dục quốc phòng
GDQP-AN
Giáo dục quốc phòng - an ninh
TTGDQP- AN
Trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh
GV
Giảng viên
HĐ
Hoạt động
HSSV
Học sinh sinh viên
GĐ
Giám đốc
NT
Nhà trường
QL
Quản lý
QLGD
Quản lý giáo dục
QPTD
Quốc phòng toàn dân
SV
Sinh viên
TQVNXHVN
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
VKTBPT
Vũ khí trang bị phương tiện
v
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại cách mạng khoa học và công nghệ ngày này, tiềm năng
trí tuệ trở thành nền móng và động lực chính cho sự phát triển, tăng trưởng
kinh tế xã hội. Giáo dục đào tạo (GD&ĐT) được coi là nhân tố quyết định cho
sự thành bại của mỗi quốc gia trên trường quốc tế, trong đó giáo dục quốc
phòng - an ninh giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Đảng ta coi giáo dục là quốc sách hàng đầu trong chính sách phát triển
đất nước trên quan điểm con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự
phát triển xã hội. Vì vậy, kể từ Hội nghị Trung ương khóa VII, Đảng đã đưa
ra nhiều Nghị quyết, Chỉ thị về phát triển giáo dục.
Nghị quyết số 37/ 2004/QH11 của Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 6 từ
ngày 25/10/2004 đến ngày 03/12/2004, về giáo dục đã nêu: “Tập trung xây
dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, đồng bộ về
cơ cấu, đạt chuẩn về trình độ đào tạo; đặc biệt coi trọng việc nâng cao bản
lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lương tâm, trách nhiệm nghề nghiệp”.
Đại hội Đảng lần thứ XI đã xác định “Tăng cường và củng cố nền quốc
phòng toàn dân, an ninh nhân dân, ổn định chính trị - xã hội, mở rộng quan
hệ đối ngoại, giữ vững môi trường hòa bình và ổn định, tạo những điều kiện
thuận lợi cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Đối với Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2 việc nâng cao chất lượng quản lý
hoạt động dạy học là nhiệm vụ quan trọng nhất. Cũng là nhiệm vụ cơ bản đầu
tiên đây chính là điều kiện quyết định để tồn tại và phát triển. Thực chất của
công tác quản lý ở Trung tâm GDQP- AN Hà Nội 2 là quản lý hoạt động dạy
học và quản lý con người công việc này được tiến hành thường xuyên, liên tục
qua từng giờ dạy học, qua các học kỳ và từng năm học, đây là điều kiện tất yếu
để trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2 đáp ứng yêu cầu của mục tiêu giáo dục là:
“Nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài”.
1
Chất lượng dạy học ở Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2 hiện nay và chất
lượng đào tạo nói chung đã có nhiều tiến bộ trên một số mặt. Phong trào học tập
sôi nổi, từng bước được nâng lên. Tuy nhiên chất lượng đào tạo nói chung và
chất lượng dạy học nói riêng còn nhiều yếu kém, bất cập. Đáng quan tâm là chất
lượng hiệu quả dạy học còn thấp, chưa đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng
cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trình độ kiến thức, kỹ năng thực
hiện, phương pháp tư duy khoa học của đa số học sinh, sinh viên còn yếu, đội
ngũ quản lý giáo dục năng lực còn hạn chế, không theo kịp với sự đa dạng và
phức tạp của các hoạt động giáo dục trong quá trình đổi mới quản lý giáo dục.
Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2, thực tiễn trong nhiều năm qua được sự
quan tâm của Đảng ủy Ban Giám hiệu trường ĐHSP Hà Nội 2. Với quy mô
giáo dục tăng nhanh, mạng lưới giáo dục mở rộng. Đến nay trung tâm đã và
đang dạy giáo dục quốc phòng, an ninh cho 18 trường Đại học và Cao đẳng
trên địa bàn thành phố Hà Nội, tỉnh Vĩnh Phúc và tỉnh Phú Thọ. Tuy nhiên,
công tác dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh ở các trường Đại học khá
đặc thù, vừa phải theo quy định của Bộ Giáo dục và đào tạo, vừa phải theo quy
định của Bộ Quốc phòng. Giáo viên giảng dạy thường là các sỹ quan biệt phái
còn sinh viên chưa nhận thức được hết tầm quan trọng của môn học này.
Trên cơ sở những lý do trên, tôi chọn đề tài: “ Quản lý dạy học môn
giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh
Hà Nội 2”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý dạy học môn giáo
dục quốc phòng - an ninh, đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn giáo
dục quốc phòng - an ninh ở Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung
tâm GDQP-AN Hà Nội 2.
2
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung
tâm GDQP - AN Hà Nội 2.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung tâm
GDQP - AN Hà Nội 2 đã có được những ưu điểm, nhưng vẫn còn một số tồn
tại, bất cập do những yếu tố ảnh hưởng xác định. Dựa vào lý luận và thực
trạng quản lý môn học này, có thể đề xuất được một số biện pháp quản lý dạy
học môn giáo dục quốc phòng - an ninh ở Trung tâm GDQP - AN Hà Nội 2
học có tính cần thiết và khả thi.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lý luận nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học môn
giáo dục quốc phòng - an ninh.
- Làm rõ thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn giáo dục quốc
phòng - an ninh ở Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2.
- Đề xuất và làm rõ tính cần thiết, khả thi một số biện pháp quản lý
hoạt động dạy học môn giáo dục quốc phòng an ninh ở Trung tâm GDQP-AN
Hà Nội 2.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học
môn Giáo dục Quốc phòng - an ninh ở các Trường Đại học và Cao đẳng tại
Trung tâm GDQP-AN Hà Nội 2.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
+ Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hoá tài
liệu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
+ Phương pháp phỏng vấn
3
+ Phương pháp chuyên gia
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý giáo dục
7.3. Phương pháp xử lý các số liệu thu được: Phương pháp thống kê toán
học
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn
được cấu trúc thành 3 chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận nghiên cứu quản lý dạy học môn giáo dục
quốc phòng - an ninh
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - an
ninh ở trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh Hà Nội 2
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng - an
ninh ở Trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh
4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
GDQP-AN là một bộ phận quan trọng trong chiến lược giáo dục cho học
sinh, sinh viên nói riêng và cho thế hệ trẻ nói chung nhằm xây dựng con
người toàn diện cho các thế hệ tương lai của đất nước để sẵn sàng xây dựng
và bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN. Trải qua gần 50 năm, môn học huấn
luyện quân sự phổ thông đã được đưa vào giảng dạy cho học sinh, sinh viên
từ bậc trung học phổ thông đến cao đẳng và đại học. Từ năm 1991, theo quyết
định 2732/QĐ của Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo bậc ĐH, CĐ, THCN,
dạy nghề, trung học phổ thông thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, các trường
chính trị, hành chính và đoàn thể. Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày
10/07/2007 của Chính phủ đã bổ sung nội dung giáo dục an ninh trong
chương trình thành GDQP-AN.
Để thực hiện nhiệm vụ GDQP-AN cho các trường trong hệ thống giáo dục
quốc dân thì Bộ GD và ĐT đã phối hợp với Bộ quốc phòng tiến hành tổ chức
hệ thống cơ sở GDQP-AN với hệ thống các trung tâm GDQP, các khoa quân
sự và tổ GDQP ở các trường ĐH, CĐ, THCN, dạy nghề, trung học phổ thông.
Hiện nay trên cả nước theo quy hoạch của Bộ GD và ĐT đến năm 2020 sẽ
hình thành 20 Trung tâm (hiện nay có 14 trung tâm) và các khoa GDQP trực
thuộc các trường ĐH trong cả nước. Trong những năm qua cũng có một số đề
tài hội thảo khoa học tại các trung tâm nghiên cứu trên một số nội dung sau:
- Trung tâm GDQP Hà Nội 1 hội thảo: “Những giải pháp nâng cao
chất lượng môn học GDQP-AN ở trung tâm GDQP Hà Nội I” năm 2007
- Trung tâm GDQP - AN Hà Nội 2 hội thảo: “nâng cao chất lượng dạy học
môn Giáo dục quốc phòng an ninh ở Trung tâm GDQP Hà Nội 2” năm 2009
- Hoàng Văn Tòng: “Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao kết quả
giáo dục quốc phòng cho học sinh, sinh viên tại các trung tâm giáo dục quốc
phòng”- Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục năm 2004
5
Hà Văn Công: “ Kiện toàn tổ chức biên chế cán bộ quản lý, giáng viên
GDQP ngành giáo dục – đào tạo”, năm 1998
Nguyễn Văn Huận với đề tài “ Những giải pháp phát triển đội ngũ giáo
viên GDQP”, Năm 2003
Nhìn chung các đề tài và các nội dung hội thảo đều đánh giá một cách
tổng quan thực trạng của nền giáo dục quốc phòng hiện nay nói chung, thực
trạng chất lượng và kết quả dạy học GDQP-AN nói riêng trên cơ sở đó đưa ra
một số biện pháp phát triển về đội ngũ giảng viên, cải tiến phương pháp,
phương tiện, cơ sở vật chất… nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo môn
học GDQP-AN trên cả nước. Những giải pháp đó hiện nay có phần không thể
vận dụng và thực hiện được do có một số điều kiện và nội dung đào tạo của
các trung tâm có sự phát triển nhất định. Tuy nhiên trong tình hình hiện nay,
khi cơ cấu tổ chức, đội ngũ cán bộ sĩ quan - giảng viên đảm nhiệm giảng dạy
môn học GDQP-AN đã có sự thay đổi do cơ cấu tổ chức của một số đơn vị
trực thuộc Bộ quốc phòng sát nhập, cắt giảm biên chế, phân chuyển cán bộ sĩ
quan biệt phái. Điều đó dẫn đến việc đảm bảo xây dựng đội ngũ cán bộ giảng
viên là sĩ quan cho mô hình GDQP-AN như hiện nay là một vấn đề hết sức
khó khăn mà các đề tài này còn chưa đề cập đến. Chính vì vậy, nghiên cứu đề
tài này nhằm đánh giá một cách cập nhật và đầy đủ hơn về thực trạng quản lý
dạy học môn giáo dục quốc phòng ở các trung tâm GDQP-AN và nội dung,
nhiệm vụ đào tạo của nó nhằm đưa ra những giải pháp mang tính đồng bộ để
nâng cao chất lượng dạy và học môn học GDQP-AN hiện nay nói chung, ở
Trung tâm, GDQP-AN Hà Nội 2 nói riêng.
1.2. Quản lý
Quản lý là một chức năng lao động - xã hội bắt nguồn từ tính chất xã
hội của lao động.
Quản lý là hoạt động chủ đạo hoạt động để nhằm thực hiện mục đích
của chủ thể quản lý.
6
Từ khi xuất hiện nền sản xuất xã hội, nhu cầu phối hợp các hoạt động
riêng lẻ ngày càng tăng lên làm xuất hiện nhu cầu cần có hoạt động để điều
hành tạo ra phối hợp của các hoạt động riêng lẻ đó. Trong mỗi một nhóm, một
tổ chức của nền sản xuất xã hội mà đặc biệt là trong nền sản xuất xã hội tiến
bộ thì bao giờ cũng có hai đối tượng: Nhà quản lý và đối tượng được quản lý.
Sự cần thiết của quản lý trong một tập thể lao động được K.Marx viết:
“Tất cả mọi lao động trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô
tương đối lớn thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những
hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung, phát sinh từ vận
động của toàn bộ cơ chế sản xuất khác với sự vận động của những cơ quan
độc lập của nó. “Một người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy
mình còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”.
1.2.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một khái niệm rộng, trong mỗi lĩnh vực khác nhau thì quan
niệm về quản lý cũng khác nhau dựa vào mục đích đạt được trên các lĩnh vực
đó. Sau đây là một số khái niệm của các tác giả trong nước và nước ngoài về
quản lý:
- Khái niệm quản lý của các tác giả nước ngòai:
+ Theo H.KOONTZ (người Mỹ): quản lý là một hoạt động thiết yếu
nhằm đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực của cá nhân để đạt được mục đích
của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường trong
đó con người có thể đạt được mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật
chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất.
+ Theo F.W.Taylor: “Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm và
sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và dễ nhất.
- Khái niệm quản lý của các tác giả trong nước:
+ Theo Nguyễn Ngọc Quang: Quản lý là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nội dung là
khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến.
7
+ Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ : “Quản lý là một quá trình định
hướng, quá trình có mục tiêu, “Quản lý là một hệ thống, là quá trình tác động
đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định”.
+ Theo Nguyễn Thị Mỹ Lộc - Nguyễn Quốc Chí: “Quản lý là quá trình
đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng)
kế hoạch hóa, tổ chức chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”.
Từ các cách định nghĩa trên ta thấy: Quản lý dù nhìn ở góc độ nào thì nó
cũng là quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể
quản lý nhằm đạt mục tiêu chung. Quá trình tác động này được vận hành
trong một môi trường xác định. Sự tác động của chủ thể quản lý tới khách thể
quản lý nhằm hướng tới thực hiện mục tiêu quản lý đặt ra thông qua các công
cụ và phương pháp của nhà quản lý trong môi trường của nó. Như vậy, khái
niệm quản lý thường được biểu hiện như sau:
Quản lý là sự tác động có chủ đích phù hợp với quy luật khách quan của
chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý thông qua kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ
đạo, kiểm tra để nhằm đạt đến những mục tiêu nhất định.
1.2.2. Chức năng quản lý
Bàn về hoạt động quản lý và người quản lý, chúng ta cần tìm hiểu
người, quản lý phải làm gì - cũng chính là phải tìm hiểu các chức năng quản
lý. Qua nghiên cứu lý luận và thực tế công tác quản lý, có thể tóm lược rằng:
Quản lý bao gồm bốn chức năng cơ bản: kế hoạch hóa, tổ chức, điều khiển
(lãnh đạo, chỉ huy) và kiểm tra đánh giá.
Chức năng kế hoạch hóa: kế hoạch hóa là một chức năng quản lý. Kế
hoạch hóa có nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai
của tổ chức và con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục
đích đó. Có 3 nội dung chủ yếu của chức năng kế hoạch hóa:
- Xác định hình thành mục tiêu, phương hướng đối với tổ chức
- Xác định đảm bảo có tính chắc chắn, có tính cam kết về các nguồn lực
của tổ chức để đạt được mục tiêu này.
8
- Quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết để đạt được mục tiêu đó.
Chức năng tổ chức: khi người quản lý đã lập xong, kế hoạch, họ cần
phải chuyển hóa những ý tưởng ấy thành hiện thực. Xét về mặt chức năng
quản lý, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các
thành viên nên cấu trúc các quan hệ giữa các thành viên giữa các bộ phận
trong tổ chức nhằm làm cho họ thực hiện thành công các kế hoạch và đạt
được mục tiêu tổng thể của tổ chức.
Chức năng lãnh đạo, chỉ đạo: sau khi kế hoạch đã được lập, cơ cấu bộ
máy đã được hình thành nhân sự đã được tuyển dụng thì phải có ai đó đứng ra
lãnh đạo, dẫn dắt tổ chức. Lãnh đạo bao hàm việc liên hệ, liên kết với người
khác và động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt được mục
tiêu của tổ chức.
Chức năng lãnh đạo cùng với chức năng tổ chức hiện thực hóa các mục
tiêu, thực chất của chức năng lãnh đạo là quá trình tác động và ảnh hưởng của
chủ thể quản lý tới những người khác nhằm biến những yêu cầu chung thành
nhu cầu của con người, làm cho họ tích cực, chủ động, tự giác trong công việc
tạo ra hiệu quả trong công việc.
Chức năng kiểm tra: kiểm tra là một chức năng quản lý, thông qua đó
một cá nhân, một nhóm hay một tổ chức theo dõi giám sát các thành quả hoạt
động và tiến hành những hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Một kế
quả hoạt động phải phù hợp với những chi phí bỏ ra nếu không tương ứng thì
phải tiến hành những hoạt động điều chỉnh uốn nắn.
1.3. Dạy học môn giáo dục quốc phòng - an ninh
1.3.1. Môn giáo dục quốc phòng - an ninh
1.3.1.1. Khái niệm môn GDQP-AN
GDQP-AN là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân nhằm trang bị
hệ thống các kiến thức và kỹ năng, kỹ xảo cơ bản cần thiết cho các đối tượng
trên cơ sở đó giúp cho người học có thể thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm của
mình trong công cuộc xây dựng nền QPTD, ANND, góp phần xây dựng con
9