Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy GDCD
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
MỤC LỤC
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Nội dung
Mục lục
Phần A: Mở đầu
I. Lý do chọn đề tài
II. Mục đích nghiên cứu
III. Đối tượng nghiên cứu
IV. Phương pháp nghiên cứu
Phần B: Nội dung
Chương I: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
I. Cơ sở lý luận
II. Thực trạng trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài
1. Thuận lợi
2. Khó khăn
3. Số liệu thống kê
Chương II: Nội dung, biện pháp thực hiện giải pháp của đề tài
I. Khái niệm:
II. Yêu cầu sư phạm:
1. Cách thành lập nhóm:
2. Nội dung thảo luận và thời gian thảo luận
3. Vai trò của nhóm trưởng
4. Vai trò của người giáo viên:
5. Trình bày kết quả thảo luận:
III. Các đặc điểm của nhóm hiệu quả và kém hiệu quả:
IV. Một số kỹ thuật cơ bản của phương pháp dạy học thảo luận
nhóm:
PHẦN C: Kết luận
I. Kết quả:
II. Bài học kinh nghiệm
1. Đánh giá giờ học sử dụng phương pháp thảo luận nhóm:
2. Giải pháp để kích thích quá trình tham gia thảo luận nhóm:
III. Tài liệu tham khảo
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
Trang
1
2
2
2
3
3
3
3
3
4
4
4
5
5
5
5
5
6
7
8
8
8
9
9
9
10
10
10
11
1
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
PHẦN A: MỞ ĐẦU
I.
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Sự phát triển của xã hội cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI đòi hỏi con người
có một số phẩm chất và năng lực nổi lên hàng đầu như năng lực làm việc nhóm,
năng lực hoạt động thực tiễn và giải quyết vấn đề do cuộc sống đặt ra, năng lực
hợp tác, năng lực thích ứng... Những yêu cầu trên đặt ra cho giáo dục phải đổi mới
toàn điện để đáp ứng tốt hơn nhu cầu giáo dục của xã hội và cá nhân, cách thiết kế
chương trình, tìm tòi những phương thức, cách thức giáo dục thích hợp hơn.
Một số lý thuyết khoa học gần đây đã làm sáng tỏ bản chất việc học dưới
những cách nhìn mới. Tâm lý học hoạt động, khi nghiên cứu bản chất tâm lý người
đã chỉ ra rằng tâm lý hình thành trong hoạt động. Từ đó, GS. VS. Phạm Minh Hạc
nhấn mạnh: "Nhà trường hiện đại ngày nay là nhà trường hoạt động, dùng phương
pháp hoạt động… Thu hẹp sự cưỡng bức của nhà giáo thành sự hợp tác bậc cao"
"Phương pháp giáo dục bằng hoạt động là dẫn dắt HS tự xây dựng công cụ làm trẻ
thay đổi từ bên trong… Hoạt động cùng nhau, hoạt động hợp tác giữa thầy và trò,
hoạt động hợp tác giữa trò và trò có một tác dụng lớn". Từ đó có thể rút ra kết luận:
"cần kết hợp hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm", dạy học là tổ chức các dạng
hoạt động học tập khác nhau cho học sinh, dạy học cần thay đổi phương thức
cưỡng bức học sinh học tập bằng phương thức học tập hợp tác, làm việc cùng
nhau.
Theo quan điểm Tâm lý học lịch sử, L. X. Vưgôtxki cho rằng các chức năng
tâm lý cấp cao xuất hiện trước hết ở mức độ liên nhân cách giữa các cá nhân, trước
khi chúng tồn tại ở mức độ tâm lý bên trong. Chính vì vậy, theo ông, trong một lớp
học, cần coi trọng sự khám phá có trợ giúp hơn là sự tự khám phá. Từ đó cần rút ra
một nguyên tắc là dạy học cần tổ chức cho học sinh học tập với sự trợ giúp, hỗ trợ
của bạn học, học tập cùng nhau sẽ giúp học sinh lĩnh hội kiến thức tốt hơn.
Ông bà ta đã dạy rằng:
“ Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lai nên hòn núi cao”
Nhưng, làm sao để tổ chức được một giờ dạy Giáo dục công dân tốt khi vận
dụng phương pháp thảo luận nhóm? Việc giảng dạy này được kéo dài trong nhiều
buổi học nên người dạy sẽ có cơ hội thiết lập và phát triển một không khí học tập
năng động và hữu ích cho học sinh. Việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm là
một kinh nghiệm vô cùng quý giá cho người giáo viên. Để thành công trong việc
giảng dạy theo phương pháp thảo luận nhóm, người giáo viên cần chuẩn bị bài chu
đáo và có kỹ năng quản lý nhóm. Người giáo viên không nên cho rằng việc thảo
luận trong nhóm tất yếu sẽ xảy ra và dù điều này có diễn ra đi nữa thì nó thường
mất trật tự, vô bổ và không đúng yêu cầu học tập. Để tránh tình trạng này, người
giáo viên phải biết cách làm việc theo nhóm và có thể kết hợp các phương pháp
dạy học để giờ dạy thành công.
II.
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Hưởng ứng phong trào “Hai không” mà Bộ GD&ĐT phát động, khẩu hiệu
“Mỗi thầy, cô giáo là một tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo” và “Dạy học
phát huy tính tích cực của người học”.
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
2
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
III.
Đèi TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Học sinh trường THPT số 1 Sa Pa
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Trực quan
- Đàm thoại gợi mở
- Điều tra
- Phân tích, đánh giá
PHẦN B: NỘI DUNG ĐỀ TÀI
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
I. Cơ sở lý luận:
Jean Piaget (1896 – 1980) với thuyết mâu thuẫn nhận thức xã hội đã cho
rằng: Trong khi tương tác cùng nhau, mâu thuẫn nhận thức xã hội xuất hiện đã tạo
ra sự mất cân bằng về nhận thức giữa mọi người. Các cuộc tranh luận diễn ra liên
tục và được giải quyết. Trong quá trình đó những lý lẽ, lập luận chưa đầy đủ sẽ
được bổ sung và điều chỉnh. Như vậy học là một quá trình xã hội, trong quá trình
đó con người liên tục đấu tranh giải quyết các mâu thuẫn nhận thức.
Hay như PGS. TS. Nguyễn Hữu Châu đã khái quát, học là quá trình cá nhân
tự kiến tạo kiến thức cho mình nhưng đó là những kiến thức thông qua tương tác
với các cá nhân khác, với xã hội và thực tiễn mà có. Từ quan niệm về việc học,
quan niệm về hoạt động dạy và phương pháp dạy học cũng thay đổi. Hoạt động
dạy học là hoạt động của giáo viên nhằm tổ chức và hướng dẫn hoạt động học của
người học, để họ tự khám phá và thực hiện nhiệm vụ học tập. Học tập chịu sự tác
động của các tác nhân nhận thức, xã hội, văn hóa, liên nhân cách do vậy dạy học
phải tổ chức các dạng hoạt động đa dạng cho HS tham gia, phải tạo ra các tác động
dạy học đa dạng như: tác động nhận thức cá nhân (tự phát hiện, tìm tòi, tự lĩnh
hội); tác động xã hội, văn hóa (như gắn việc học với hoàn cảnh cụ thể, với bối cảnh
văn hóa và xã hội, thời đại); phải tạo ra các tác động tâm lý (sự hợp tác, gắn kết,
chia sẻ trách nhiệm và lợi ích).
Trong số phương pháp dạy học đang được sử dụng, phương pháp dạy học
nhóm có nhiều ưu thế trong thực hiện các mục tiêu giáo dục mới hiện nay.
Hơn nữa, triết lý dạy học của phương pháp dạy học nhóm xuất phát từ
những quan niệm mới về bản chất học tập nói chung và việc tổ chức học tập nói
riêng.
Một học giả đã nói “nếu bạn có một quả táo, tôi có một quả táo, chúng ta
trao đổi cho nhau thì mỗi người cũng chỉ có một quả táo. Song nếu bạn có một ý
tưởng, tôi có một ý tưởng, chúng ta trao đổi cho nhau thì mỗi người sẽ có hai ý
tưởng”.
Tuy nhiên, bên cạnh việc đề cao sự hợp tác, phối hợp trong học tập thì
phương pháp dạy học nhóm lại nhấn mạnh về thực chất, học tập là một hoạt động
cá nhân có tính tích cực cao, những kiến thức mà cá nhân thu nhận được không
phải chỉ là kết quả hoạt động riêng biệt của cá nhân người học mà là những điều
con người thu nhận được thông qua quá trình cọ sát, chia sẻ, hợp tác. Nếu không
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
3
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
có quan hệ, không có sự thúc đẩy của hoàn cảnh sống, của xã hội, của bạn học con
người không có động lực để học. Còn sự cạnh tranh, đấu tranh giữa những nhận
thức trái ngược nhau đã tạo nên động lực thôi thúc sự tìm tòi chân lý của mỗi cá
nhân, thúc đẩy cá nhân hoạt động để tự khẳng định mình.
Như vậy, phương pháp dạy học nhóm một mặt vừa chú trọng phát huy tính
tích cực cao, tính chủ thể của người học; Mặt khác lại chú trọng sự phối hợp, hợp
tác cao giữa các chủ thể đó trong quá trình học tập. Cần kết hợp tốt giữa năng lực
cạnh tranh và năng lực hợp tác ở người học. Để sử dụng có hiệu quả phương pháp
dạy học nhóm, GV cần phải chú trọng xây dựng trách nhiệm cá nhân và trách
nhiệm nhóm, xây dựng vị thế của mỗi người học trong nhóm và trong lớp, hình
thành kỹ năng làm việc nhóm cho häc sinh.
II. THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA
ĐỀ TÀI
1. Thuận lợi:
- Đây là xu thế chung của giáo dục Việt Nam nên đựơc sự ủng hộ từ các cấp,
xã hội, phụ huynh, học sinh…
- Chương trình môn Giáo dục công dân có nhiều nội dung không những phù
hợp với phương pháp thảo luận nhóm mà còn phát huy hiệu quả cao khi giáo viên
tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm…
- Về cơ sở vật chất đã có một số đổi mới tạo điều kiện cho hoạt động thảo
luận: phòng công nghệ thông tin, đèn chiếu, bảng phụ, cách bố trí bàn ghế, chỗ
ngồi cho HS…
- Giáo viên được đào tạo và tập huấn thường xuyên về đổi mới phương pháp
dạy học.
- Xã hội hiện nay tạo điều kiện cho con người (Giáo viên và học sinh) có
điều kiện tiếp cận nhiều nguồn thông tin từ nhiều phương tiện khác nhau.
- Học sinh đã tiếp cận với phương pháp dạy học này từ những năm học cấp
dưới ở hầu hết các môn học nên khá quen thuộc với giờ học mà học sinh là chủ thể
hoạt động. Một số học sinh có kĩ năng thảo luận nhóm, lãnh đạo nhóm xuất
sắc…đã hỗ trợ giáo viên tổ chức giờ dạy thành công.
- Phương pháp thảo luận nhóm phù hợp tâm sinh lý lứa tuổi học sinh, khắc
phục được sự nhàm chán của phương pháp dạy học truyền thống do vậy gây hứng
thú cho người học, kích thích học sinh tư duy tích cực.
2. Khó khăn:
- Đây là phương pháp dạy học mới nên giáo viên và học sinh không tránh
khỏi lúng túng trong một số kĩ năng, nội dung kiến thức...
- Nội dung môn Giáo dục công dân mới, khô, khó, dài… nên giáo viên khó
dạy, học sinh khó học.
- Đòi hỏi giáo viên phải có nhiều kĩ năng khác ngoài kĩ năng sư phạm.
- Giáo viên khó khăn trong việc đánh giá cụ thể hiệu quả làm việc của từng
học sinh.
- Cơ sở vật chất có đổi mới nhưng chưa thực sự phù hợp với phương pháp
thảo luận nhóm: Số học sinh, không gian lớp học, trang thiết bị, đồ dùng dạy học,
thời gian tiết học…
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
4
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
- Năng lực học tập của học sinh không đồng đều nên đôi khi việc thảo luận
nhóm là sự máy móc không hiệu quả.
- Tài liệu tham khảo đặc thù phục vụ cho môn Giáo dục công dân không
phong phú, chưa phổ biến…
- Quan niệm của xã hội, gia đình, và đặc biệt là học sinh đối với bộ môn này
còn khá lệch lạc: không đầu tư, không chú ý thậm chí là xem thường hoặc học cho
xong…
3. Số liệu thống kê
Khi giáo viên chưa áp dụng phương pháp thảo luận nhóm
LỚP
12A4
12A3
11A5
12A2
12A1
11A3
11A2
SỐ HS
25
38
25
35
34
35
26
3
3
2
0
0
0
0
GIỎI
12%
7,9%
8%
0%
0%
0%
0%
9
15
10
17
15
12
7
KHÁ
36%
39,5%
40%
48,6%
44,1%
34,3%
26,9%
TRUNG BÌNH
13
52%
20
52,6%
13
52%
18
51,4%
19
55,9%
23
65,7%
19
73,1%
CHƯƠNGII: Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
I. Khái niệm:
A.T.Francisco (1993): " Học tập nhóm là một phương pháp học tập mà theo
phương pháp đó học viên trong nhóm trao đổi, giúp đỡ và hợp tác với nhau trong
học tập"
Về thực chất, phương pháp thảo luận là tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao
đổi trong nhóm nhỏ. Thảo luận nhóm được sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho học
sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học sinh có
thể chia sẽ kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết một vấn đề có liên quan
đến nội dung bài học.
II. Yêu cầu sư phạm:
1. Cách thành lập nhóm:
- Việc phân chia nhóm thường dựa trên:
+ Số lượng học sinh
+ Chủ đề của bài học
+ Đặc điểm của học sinh
Cách chia nhóm như thế nào cho hợp lý : có thể theo một tiêu chuẩn nào đó của bài
học hay của giáo viên và cũng có thể hoàn toàn ngẫu nhiên. Số lượng thành viên
của mỗi nhóm có thể thay đổi tùy vào lứa tuổi…
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
5
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
- GV có thể chọn một số cách chia nhóm sau đây:
* Chia nhóm nhỏ cùng thảo luận: Chia học viên thành các nhóm nhỏ để thảo
luận về một khía cạnh xoay quanh một vấn đề nào đó. Sau thời gian thảo luận, mỗi
nhóm nhỏ cử một thành viên trình bày ý kiến của cả nhóm cho cả lớp.
VD: GV cho các nhóm cùng thảo luận vấn đề: Tính hai mặt của cạnh tranh và
giải pháp khắc phục mặt hạn chế của cạnh tranh.(Bài 4 – Lớp 11)
GV có thể chỉ định nhóm trình bày, nhóm sau không lặp lại ý của nhóm trước,
sau đó GV kết luận.
* Chia nhóm theo sở thích: Chia thành các nhóm cùng làm một nhiệm vụ
được giao trong một thời gian nhất định. Trong lần thảo luận tiếp theo các nhóm
hoặc đại diện mỗi nhóm phải trình bày kết quả cho cả lớp.
VD: Trước khi học về Bài 9 - lớp 12 Pháp luật với sự phát triển bền vững của
đất nước, giáo viên chia nhóm học sinh tìm hiểu vai trò của pháp luật trong các
lĩnh vực ở địa phương, vào tiết học các nhóm cử đại diện trình bày:
Nhóm 1: Lĩnh vực Kinh tế
Nhóm 2: Lĩnh vực Văn hóa
Nhóm 3: Lĩnh vực Xã hội
Nhóm 4: Lĩnh vực Bảo vệ môi trường
Nhóm 5: Lĩnh vực Quốc phòng an ninh
* Chia nhóm đánh giá: Một nhóm chịu trách nhiệm thảo luận một chủ đề nào
đó và một nhóm khác có trách nhiệm phê bình đưa ra các quan sát, nhận xét và
đánh giá bài trình bày của nhóm kia.
VD: Giáo viên cho các nhóm thảo luận vấn đề: Các hình thức vận động của thế
giới vật chất(Bài 3- Lớp 10) và cho ví dụ minh họa.
Nhóm 1: Vận động cơ học
Nhóm 2: Vận động vật lý
Nhóm 3: Vận động hóa học
Nhóm 4: Vận động sinh học
Nhóm 5: Vận động xã hội
Giáo viên có thể chỉ định nhóm trình bày, sau đó giáo viên kết luận.
* “Giảng - Viết - Thảo luận”: cuối mỗi bài học, học viên phải trả lời những
câu hỏi ngắn và chứng minh câu trả lời của mình. Sau khi mỗi cá nhân xử lí các
câu hỏi thì so sánh với học viên khác. Sau đó giáo viên tổ chức một buổi thảo
luận để kiểm tra các câu trả lời hợp lí.
2. Nội dung thảo luận và thời gian thảo luận
- Nội dung thảo luận có thể giống hoặc khác nhau
- Thời gian thảo luận có thể căn cứ vào nội dung thảo luận cũng như đặc điểm
lớp học.
VD: Trong bài 12 - Lớp 11 Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường:
Caâu hỏi: Giaûi thích vaø chưùng minh nhöõng phöông höôùng cô baûn nhaèm baûo veä taøi
nguyeân vaø moâi tröôøng?(10 phuùt)
Nhoùm 1: Muïc tieâu 1, 2
Nhoùm 2: Muïc tieâu 3, 4
Nhoùm 3: Muïc tieâu 5, 6
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
6
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
Nhoùm 4: Em coù suy nghó nhö theá naøo veà vaán ñeà khai thaùc taøi nguyeân vaø baûo veä
moâi tröôøng trong ñieàu kieän nöôùc ta coøn ngheøo, ñang thöïc hieän coâng nghieäp hoaù,
hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc?
Caùc nhoùm cöû ñaïi dieän trình baøy (4phuùt/ nhoùm), giaùo vieân choát laïi töøng noäi dung.
VD: Bài 13 Chính sách Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn
hoá giáo viên chia lớp ra thảo luận:
Câu hỏi: Em hãy phân tích và lấy ví dụ chứng minh cho những phương hướng phát
triển giáo dục và đào tạo?
- Nhóm 1: Nâng cao chất lượng, hiệu qủa giáo dục và đào tạo.
- Nhóm 2: Mở rộng quy mô giáo dục.
- Nhóm 3: Ưu tiên đầu tư cho giáo dục.
- Nhóm 4: Thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục.
- Nhóm 5 : Xã hội hóa sự nghiệp giáo dục.
- Nhóm 6: Tăng cường hợp tác quốc tế về giáo dục và đào tạo.
- Các nhóm thảo luận (3 phút).
- Đại diện nhóm trình bày (3 phút/ nhóm), cả lớp trao đổi, bổ sung ý kiến cho các
nhóm.
VD: Bài: Chính sách Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hoá
gióa viên chia lớp ra làm 4 nhóm thaûo luaän veà nhiệm vụ của khoa học và công
nghệ:
Câu hỏi: Khoa học và công nghệ coù nhieäm vuï gì? Laáy ví duï minh hoaï cho töøng
nhieäm vuï?
Caùc nhoùm thảo luận (3 phuùt ) rồi cöû ñaïi dieän trình baøy (5 phuùt - nhóm sau không
nói lại ý của nhóm trước), giáo viên kết luận.
3. Vai trò của nhóm trưởng:
- Nhóm trưởng phải là người triển khai nội dung: Phải xác định đúng mục
tiêu của phần thảo luận nhóm, hướng dẫn các thành viên nhóm chuẩn bị tài liệu và
cung cấp tài liệu cho từng người, phân công nhiệm vụ cho từng người và bố trí chỗ
ngồi các nhóm viên cho hợp lý để các nhóm viên trình bày nội dung của mình.
- Nhóm trưởng phải là người khởi động buổi thảo luận nhóm bằng cách tạo
một bầu không khí vào đề một cách sinh động, chân tình và thật sự tho¶i mái.
- Trong buổi thảo luận: Người nhóm trưởng phải điều động được tất cả các
nhóm viên tham gia tích cực vào buổi thảo luận, người nhóm trưởng phải biết lắng
nghe, khuyến khích các thành viên còn rụt rè, ngăn chặn những người nói nhiều,
theo dõi và quan sát phản ứng của từng người để điều chỉnh buổi thảo luận. Khai
thác nội dung bằng cách đặt câu hỏi kích thích tư duy của từng người. Phát hiện
những mâu thuẫn trong cách trình bày của mỗi thành viên, tổng kết lại ý kiến của
nhóm ở cuối buổi thảo luận.
Nói chung, nhóm trưởng là người quan trọng, để lựa chọn một sinh viên làm
nhóm trưởng thì người dạy phải biết quan sát thái độ và cách làm việc của từng
học sinh để lựa chọn. Như vậy, nhóm trưởng là người đạo diễn, là MC và là nhạc
trưởng cho buổi thảo luận của nhóm,...họ phải thể hiện tốt vai trò của mình để kích
thích các nhóm viên hoạt động nhưng không phải nhóm trưởng là người quyết định
thành công cho việc thảo luận của nhóm.
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
7
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
Đồng thời, ở nhiều trường hợp trong nhóm cần có một người ghi biên bản,
ghi lại những điểm chính của cuộc thảo luận để trình bày trước cả lớp.
HS cần được luân phiên nhau làm “trưởng nhóm” và “thư kí”, luân phiên
nhau đại diện cho nhóm trình bày kết quả thảo luận.
4. Vai trò của người giáo viên:
Trong thời gian học sinh thảo luận theo nhóm nhỏ, giáo viên cần đi vòng
quanh các nhóm và lắng nghe ý kiến của học sinh, giúp đỡ, gợi ý nếu cần thiết:
+ Người giáo viên phải là người điều động các nhóm nhỏ làm việc.
+ Phải quan sát và theo dõi hoạt động, công việc của từng nhóm để tìm ra
cách giải quyết hợp lý nhất.
+ Trong quá trình quan sát các nhóm làm việc, người giáo viên phải phát
hiện các sai lầm mà các nhóm mắc phải khi tham gia nhóm, những sai lầm mang
tính điển hình và chưa được sữa chữa để cuối phần thảo luận nhóm giáo viên có
nhận xét, góp ý.
+ Ngoài những vấn đề mà các thành viên nhóm thảo luận tổng kết để báo
cáo thì giáo viên phải đặt thêm những câu hỏi bổ sung để phát huy tính tích cực
hoạt động của nhóm (Câu hỏi này không phải chỉ dành cho nhóm trưởng trả lời mà
là các nhóm viên có liên quan).
+ Giáo viên phải nhắc lại các ý kiến mà nhóm đã trình bày một lần nữa
khẳng định lại ý kiến của nhóm để nhóm cần bổ sung ý kiến hay không. Nhấn
mạnh các khái niệm, các ý quan trọng của bài học.
+ Giáo viên tóm tắt, tổng hợp, liên kết các ý kiến của từng nhóm thảo luận
theo thứ tự để nêu bật được nội dung bài học.
+ Người giáo viên là người hướng dẫn và giúp đỡ các nhóm nếu các nhóm
có gặp khó khăn trong quá trình thảo luận.
+ Cuối cùng, người giáo viên là người hướng dẫn và giúp đỡ các nhóm nếu
các nhóm có gặp khó khăn trong quá trình thảo luận.
5. Trình bày kết quả thảo luận:
Kết quả thảo luận có thể được trình bày dưới nhiều hình thức: bằng lời, đóng
vai, viết hoặc vẽ lên giấy khổ to…có thể do một người thay mặt nhóm trình bày, có
thể nhiều người trình bày, mỗi người một đoạn nối tiếp nhau.
VD: Bài 12: Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường, để dạy phần tính hình tài
nguyên và môi trường, GV có thể tổ chức cho HS thảo luận những câu hỏi sau:
- Nhóm 1: Tại sao nói nước ta “ rừng vàng, biển bạc”?
- Nhóm 2: Tài nguyên nước ta đang đứng trước những thách thức nào?
- Nhóm 3: Môi trường nước ta đang đứng trước những hiểm hoạ gì?
=> Các nhóm thảo luận. GV quan sát, hướng dẫn HS
Các nhóm trình bày kết quả thảo luận trước lớp.
GV nhận xét, bổ sung, kết luận về tình hình tài nguyên, môi trường ở nước ta
hiện nay.
III. Các đặc điểm của nhóm hiệu quả và kém hiệu quả:
GV có thể đánh giá hiệu quả hoạt động thảo luận của các nhóm qua một số
tiêu chí sau:
- Lãnh đạo
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
8
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
- Sự tham gia
- Mâu thuẫn
- Mối tương tác
- Sự tôn trọng ý kiến
- Ý thức trách nhiệm- tính tự giác
- Hiểu mục tiêu của nhóm
IV. Một số kỹ thuật cơ bản của phương pháp dạy học thảo luận nhóm:
- Kỹ thuật thiết lập mục tiêu hoạt động nhóm
- Kỹ thuật thiết kế nhiệm vụ học tập nhóm
- Kỹ thuật thiết kế nhóm học tập: bao gồm việc hình thành nhóm; Các loại nhóm
và cấu trúc nhóm; Kỹ thuật xác định quy mô nhóm.
- Kỹ thuật thiết lập, duy trì, kiểm soát các mối quan hệ tương tác trong hoạt động
nhóm.
- Kỹ thuật tổ chức, hướng dẫn và quản lý, đánh giá hoạt động học theo nhóm của
học sinh trong phương pháp dạy học nhóm
- Vấn đề xác lập các điều kiện dạy học khác
PHẦN C: KẾT LUẬN
Khi làm việc theo nhóm nhỏ, học sinh và giáo viên đều gặp những khó khăn
nhất định, để dung hòa giáo viên có thể thảo luận với nhóm để tìm ra cách làm việc
tốt nhất.
Trong khi nhóm thảo luận, nhóm trưởng có vai trò rất quan trọng, giáo viên
phải quan sát và nhạy cảm với thái độ của nhóm và cách cư xử của từng thành
viên.
I. KẾT QUẢ:
Thảo luận nhóm có phê bình, đóng vai, tranh luận và nghiên cứu là một
trong những phương pháp giảng dạy hiệu quả nhằm khơi dậy sự nhiệt tình của học
sinh, khuyến khích học sinh tham gia thảo luận nhóm. Học sinh theo đó cũng có
cơ hội học tập trong môi trường không bị kiểm soát nhưng vẫn “an toàn”. Ngoài ra
học sinh cũng tập phản ứng với những tình huống phức tạp và “có thật” sẽ gặp
trong cuộc sống sau này. Cụ thÓ là:
- Xây dựng tinh thần đồng đội và các mối quan hệ tương hỗ
- Cân bằng tâm lý, khả năng hoà nhập, kĩ năng giao tiếp và tính tự trọng tốt
hơn.
- Kết quả và thành tích học tập cao hơn:
+ Kiến thức của HS sẽ giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, làm tăng tính
khách quan khoa học.
+ Kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững dễ nhớ và nhớ nhanh hơn do được
giao lưu học hỏi giữa các thành viên trong nhóm.
+ Nhờ không khí thảo luận nhóm cởi mở giúp học sinh thoải mái, tự tin hơn
trong việc trình bày ý kiến của mình và biết lắng nghe có phê phán ý kiến của
những thành viên khác.
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
9
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
- Kết quả cụ thể
+ Nhóm lớp giáo viên thường xuyên áp dụng phương pháp thảo luận nhóm:
LỚP
12A4
12A3
11A5
12A2
SỐ HS
GIỎI
25 12
48%
38 9 23,7%
25 5
20%
35 1
2,9%
13
27
20
22
KHÁ
52%
71,1%
80%
62,9%
TRUNG BÌNH
0
0%
2
5,2%
0
0%
12
34,3%
+ Nhóm lớp giáo viên không thường xuyên áp dụng phương pháp thảo luận
nhóm:
LỚP
12A1
11A3
11A2
SỐ HS
GIỎI
KHÁ
34 0
0% 24
70,6%
35 0
0% 17
48,6%
26 0
0% 12
46,2%
TRUNG BÌNH
10
29,4%
18
51,4%
14
53,8%
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
1. Đánh giá giờ học sử dụng phương pháp thảo luận nhóm:
- Ưu điểm: Tất cả các thành viên trong nhóm đều có cơ hội tham gia chia sẻ
ý kiến và kinh nghiệm của mình với cả nhóm. Trong quá trình quan sát các nhóm
làm việc giáo viên có thể thay đổi cấu trúc của nhóm để tạo cơ hội cho các thành
viên có dịp trao đổi nhiều người với nhau. Xây dựng ý thức làm việc theo nhóm.
- Khuyết điểm: Trong quá trình thảo luận nhóm có thể có một vài thành
viên trong nhóm nổi trội hơn nhưng cũng có một vài thành viên khác trong nhóm
cũng có thể bị co lại và ít tham gia vào hoạt động nhóm hơn. Đối với phương pháp
này tốn nhiều thời gian hơn để có thể cho tất cả các thành viên đều tham gia.
Phương pháp này cũng không phù hợp với lớp đông.
2. Giải pháp để kích thích quá trình tham gia thảo luận nhóm:
Để tổ chức hoạt động nhóm nhỏ có hiệu quả, có nhiều phương tiện giúp giáo
viên kích thích học sinh tham gia thảo luận. Do đó, tuỳ theo nhu cầu và mục tiêu
của mình, giáo viên có thể chọn các phương tiện phù hợp. Sau đây là một số gợi ý
về phương tiện khuyến khích sự thảo luận của sinh viên mà giáo viên có thể tham
khảo:
- Bài kiểm tra trắc nghiệm ngắn (về các nội dung còn chưa rõ ràng…).
- Giải quyết bằng một tình huống.
- Các tài liệu trực quan như hình ảnh,….
- Băng ghi âm hoặc hình (một cuộc phỏng vấn, âm thanh, …)
- Các tài liệu thu thập trên mạng internet.
- Các bản tóm tắt về một nội dung chủ đề theo trọng tâm bài học…
Tùy thuộc vào đối tượng học sinh, cơ sở vật chất của nhà trường,…mà giáo
viên có thể sử dụng để kích thích quá trình hoạt động của nhóm, tạo hứng khởi cho
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
10
Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy Giáo dục công dân
thành viên trong mỗi nhóm tham gia thảo luận (Phải có định hướng thì học sinh
mới có thể đi vào thảo luận nhóm hiệu quả).
Giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp thảo luận khác nhau trong các tiết
học khác nhau để tránh trùng lặp dễ gây nhàm chán ở học sinh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bùi Gia Thịnh, “Lý thuyến kiến tạo, một hướng phát triển mới của lý luận
dạy học hiện đại" - T/c Thông tin KHGD số 52, tháng 11&12/1995, tr. 30-34.
Nguyễn Hữu Châu, “Dạy học Kiến tạo, vai trò của người học và quan điểm
kiến tạo trong dạy học”, T/c Dạy và học ngày nay số 5/2005.
Phạm Minh Hạc, “Tâm lý học Vgôtxki”. NXB Giáo dục, Hà Nội 1997.
Trên đây chỉ là kết quả của sự tìm tòi, tự mày mò nhằm thổi thêm chút
sinh khí cho bộ môn GDCD của cá nhân tôi. Chắc hẳn còn nông cạn
và nhiều thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý chân thành từ phía
đồng nghiệp!
NGƯỜI THỰC HIỆN
NGUYỄN TRUNG SƠN
Nguyễn Trung Sơn-Trường THPT số 1 Sa Pa
11